Misschien bent u wel de draad kwijt geraakt tijdens de lezing uit Lucas. Het was ook echt een allegaartje. Om te beginnen Jezus’ woorden over lijden en het kruis. “wie zijn kruis niet draagt kan mijn leerling niet zijn”. Het is een woord dat in het verleden vaak op pijnlijke manier is misbruikt geweest. Hoeveel menselijke miserie is hiermee niet goed gepraat. Je mocht je kruis niet uit de weg gaan. Wàt dat kruis ook was: ziekte, armoede, sociale uitsluiting, vernedering. Het was nu eenmaal het kruis dat je van Godswege was gegeven. Jezus was je daar toch in voorgegaan. Als hij op een kruis was gestorven, hoe zouden wij dan ons lijden uit de weg gaan.

Wie kent niet de koortsachtige voorbereidingen van de maaltijd op een trouwfeest? Wie wordt er uitgenodigd en wie niet? Wie zetten we naast wie? Nonkel Jef kan niet naast tante Marie zitten, want die spreken al lang niet meer met elkaar. En wie gaan we aan de ere-tafel zetten, bij de trouwers en hun ouders? Ook het afroepen van de aanwezigen moet volgens een strikte volgorde gebeuren, en zeker de bediening van de tafels. Er is een duidelijke code die cultureel of volgens een strikte etiquette of zelfs per familie vastligt. Het gebeurt dat de trouwers zich daar niets van aantrekken en hun goesting doen. Met de nodige conflicten tot gevolg. Soms levert het niet naleven van etiquette-regels zware diplomatieke incidenten op. Herinner je het stoelincident met Ursula von der Leyen in Turkije. Grof en beschamend. Hoe dan ook, iedereen van ons is gevoelig voor de plaats die hem of haar toebedeeld wordt, zeker aan tafel. En op de eerste plaats zijn we gevoelig voor het feit dat we er sowieso mogen bij zijn of niet. Niet uitgenodigd worden als je het verwacht, is erg.

Jezus heeft het over de smalle deur die toegang geeft tot het koninkrijk van God. Het koninkrijk van God: wat kunnen we ons daarbij voorstellen?  Is dat: een groot groen landgoed in Engeland met wekelijkse jachtpartij, of een blauwe hemel in Zuid Frankrijk met een pastis in de schaduw van de platanen. Het rijk Gods is geen territorium. Ook geen groot kasteel. Er is geen koning of keizer die het daar voor het zeggen heeft. Het rijk Gods bestààt niet, als zodanig. Het is veeleer een gebeuren. Het gebeurt onder mensen. Hier en daar. Als een zeldzame bloem die hier of daar de kop opsteekt tussen de straatstenen. Het nieuwe leven dat zich toont. Wie het merkt komt onder de indruk van de schoonheid ervan en tegelijk van de kwetsbaarheid. Dat nieuwe leven heeft alles te maken met wat we rijk Gods noemen.

Wat een intrigerend beeld in die eerste lezing: een vrouw, bekleed met de zon en de maan aan haar voeten, en een kroon van twaalf sterren. Mysterieus is dat. Toch is de kern van de zaak vrij duidelijk. Het boek Openbaring waaruit de tekst is genomen, is geschreven omstreeks het jaar 100. De eerste christenvervolgingen zijn reeds losgebarsten in Rome, en men voorvoelt dat het ergste nog moet komen. De verteller schildert in vreeswekkende beelden de botsing tussen de heersende samenleving en de kleine groepen christenen. Het stelt deze botsing voor als een strijd op leven en dood.

Jezus is onderweg naar Jeruzalem. Het is een hele reis. Onderweg doen zich allerlei ontmoetingen voor. Mensen komen bij Jezus omdat ze in de ban zijn geraakt van zijn persoonlijkheid. Wanneer ze echter te kennen geven dat ze hem willen volgen krijgen ze een waarschuwing voorgeschoteld. Hem volgen kan niet zonder heel concrete consequenties.

Tot een man die elke dag zijn echtgenote bezocht die met de ziekte van Alzheimer was opgenomen in een rusthuis, zei een verzorgster: “Weet u, meneer, het is niet nodig om elke dag uw vrouw te bezoeken. Ze herinnert zich toch niets meer, en weet niet meer wie u bent.” De man bekeek de verzorgster met verbazing en antwoordde haar: “Ik weet dat mijn echtgenote me niet meer herkent maar door haar elke dag te bezoeken, erken ik haar in haar waardigheid als echtgenote, want ik weet nog wie zij is. Zij is mijn vrouw, diegene van wie ik mijn hele leven gehouden heb en die ik nog bemin vandaag, ook al is ze afwezig, ook al is haar geest niet meer bij ons. Niemand kan de mooie jaren die we samen hebben beleefd en het gezin dat we samen hebben opgebouwd van ons afnemen. Dus mevrouw, wat u er ook van denkt, sta me toe te zeggen dat ik haar elke dag bezoek zal blijven brengen tot het moment waarop ze het tijdelijke voor het eeuwige verwisselt, want het is zo dat ik haar mijn trouw betuig. Ik hoop dat u dat zal begrijpen.”

Bij het beluisteren van het evangelie komen de laatste woorden in me op van Steve Jobs, de na een lange ziekte overleden stichter van Apple. Hij schreef het volgende: “In de ogen van anderen, is mijn leven het symbool geworden van succes. Nochtans heb ik naast mijn werk slechts weinig vreugde gekend. Tenslotte is mijn rijkdom niets meer dan een gegeven waaraan ik gewend ben geraakt. Op dit moment, neergelegen op mijn hospitaalbed en mijn leven overpeinzend, geef ik me er rekenschap van dat alle lofprijzingen en rijkdom waar ik zo fier op was, veranderd zijn in iets onbetekenends tegenover de dood die op me wacht. Het is slechts nu dat ik begrijp, dat wanneer men voldoende geld heeft verworven voor de rest van zijn leven, we eigenlijk andere doelen moeten nastreven die niets met financiële rijkdom van doen hebben. Het gaat om andere, belangrijkere zaken: bijvoorbeeld een liefdesgeschiedenis, kunst, dromen uit onze kindertijd… God heeft ons zo geschapen dat we de liefde in het hart van elkeen van ons kunnen voelen, en niet de luchtkastelen gebouwd op het losse zand van de beroemdheid of het geld die ik verworven heb; ik zal ze toch niet met me kunnen meenemen.

Ik wil vandaag blijven stilstaan bij de eerste lezing, het bekende verhaal van Abraham die God tot vervelens toe blijft smeken om de goede mensen uit Sodom en Gomorra niet samen met de slechteriken te straffen. Misschien toch eerst even opnieuw het verhaal situeren.

Abraham heeft drie vreemdelingen te gast gehad, en nu doet hij hen uitgeleide. Hij gaat een stuk met hen mee. Beneden zien zij Sodom liggen. Sodom, samen met Gomorra, is – voor degenen die dit verhaal beluisterden – het beeld van het onnoemelijke kwaad dat mensen elkaar aandoen. God is daar razend over, en omdat Hij geen onrecht verdraagt en de rechtvaardigheid zelve is, openbaart hij aan Abraham zijn plan om de beide steden totaal te vernietigen,  ze met wortel en tak uit te roeien. En dan laat Abraham zich horen. Wat nu als er in die stad zich onder de boosdoeners vijftig onschuldigen bevinden? Gij die de Rechter zijt over de hele wereld kunt toch niet zo onrechtvaardig zijn dat Ge de schuldigen en de onschuldigen over een kam scheert? Ik weet dat Ge woedend zijt, God. Dat is volkomen terecht. Maar gaat uw woede nu niet te ver? Zijt ge nu niet een tikkeltje té rechtvaardig? Misschien kan een strijd van het goede tegen het kwade zó fel zijn dat hij ook wel eens een nieuw kwaad tot gevolg zou kunnen hebben?

Jezus is op weg naar Jeruzalem. Onderweg grijpen tal van ontmoetingen plaats. Mensen willen leerling worden, leerling van Jezus. In dat verband hoorden we vorige week de parabel van de barmhartige Samaritaan. De Samaritaan wordt geraakt door de ellende van de mens die langs de kant van de weg voor dood werd achter gelaten. En hij steekt de handen uit de mouwen. Hij draagt zorg voor zijn medemens. Jezus stelt hem voor als een echte leerling. Het gaat om het doen, het handelen.

“Ga dan en doe gij evenzo”

Aan het begin van de oorlog in Oekraïne schatte men dat 4 miljoen Oekraïners hun land zouden ontvluchten. Dat aantal was een pijnlijke onderschatting. Nu wordt er geschat dat 12 miljoen Oekraïners hulp en bescherming nodig hebben in hun land, en dat meer dan 8 miljoen vluchtelingen onderdak zullen vinden in landen in Europa en over de hele wereld.

Soms zijn er kleine gebaren die ons onbeduidend lijken, maar die ons uiteindelijk zullen bijblijven voor de rest van ons leven. Een ervan komt me hier voor de geest. Toen ik kind was en samen met mijn grootmoeder bij haar thuis kwam, doopte deze steeds haar vingers in een klein wijwatervat naast de voordeur, vervolgens keerde ze zich naar mij of een van haar andere kleinkinderen en nodigde ons uit eveneens een kruisteken te maken. Het was haar manier om te zeggen: “Vrede aan mijn huis”. Het was belangrijk niet te vergeten dat we niet enkel in haar huis binnentraden, maar ook in een verblijfplaats waar God aanwezig was.

Wie goed geluisterd heeft naar het evangelie, moet nu toch ofwel in de war zijn, ofwel heel kwaad. Want een aantal zaken die men daar te slikken krijgt, zijn immers voor de meeste mensen ofwel onbegrijpelijk, ofwel verwerpelijk. Als je mij wilt volgen, zegt Jezus, moet je jouw vaste stek opgeven, mag je zelfs je vader niet begraven, en je mag zeker geen afscheid nemen van je familie of je gezin. Is het werkelijk Jezus die hier aan het woord is? Dat klopt toch niet met zijn boodschap van liefde, denken we dan spontaan. Dergelijke reacties zijn zeker te begrijpen. Ik ga de harde eisen van Jezus niet afzwakken – wie ben ik, om dat te doen? Maar tegelijk wil ik jullie erop wijzen dat Jezus hier spreekt op de manier waarop men in het oude Oosten iets duidelijk wilde maken. Namelijk met veel beelden en vooral met veel overdrijving.