De in 2016 overleden Canadese singer songwriter Leonard Cohen is bij velen bekend. In zijn liedjes toont hij een bijzondere feeling voor de menselijke kwetsbaarheid en tegelijk gelooft hij in een hoop die onuitroeibaar is. Er is vooral een zinsnede die bij velen is blijven hangen: “There is a crack in everything, that’s how the light gets in”. Dit is ook van toepassing op Jezus. De kruisiging van Jezus van Nazareth was, op wereldschaal bekeken, een onooglijk gebeuren. Onopgemerkt ergens in een uithoek van de toenmalig bekende wereld. Kruisigingen waren schering en inslag bij de Romeinen. Ook Jezus van Nazareth zou als gekruisigde vlug vergeten zijn. Joodse overheden en Romeinse militairen hadden de handen in elkaar geslagen. Alles lijkt rust en vree in het Romeinse rijk. Het is evenwel de rust van de onderdrukker. En die zit vol spanning. Vol opgekropte onvrede en frustratie.

De Bijbel stelt, als een vooruitziende moeder, een fundamentele vraag aan de mens. Van het begin tot het einde, van Genesis tot Openbaring: “Hebt gij goed gegeten?” Om het anders te zeggen: “Wat is je eetlust?”, “Heb je honger naar het leven?”, “Heb je dorst naar echte relaties?” Bovendien spreekt dit evangelie niet alleen over voedsel, maar ook over hongersnood, over feestvieren, over het verlangen om de buik te vullen... Voedsel is in de bijbel —zoals we weten— alomtegenwoordig.

In de loop der jaren zijn er woorden die hun betekenis verliezen, die niet meer aanvaard worden door de goegemeente; woorden, die zelfs onverdraaglijk worden in de overheersende cultuur. Dit is ongetwijfeld zo voor de zin die we zonet in de lezing van sint Paulus gehoord hebben: “de kracht die Hem ook in staat stelt alles aan zich te onderwerpen”. Wat een verschrikking, zullen sommigen bij zichzelf zeggen, durven te blijven geloven in een almachtige God, een overheersende God, een God die alles verplettert wat hem verstoort, een God die maar weinig plaats laat aan de mens om zijn aardse weg te vervolgen, aangezien die mens aan de genade van de goddelijke willekeur is overgeleverd... Dit zou inderdaad een zekere perceptie van God kunnen zijn.

In de lezing uit het boek Deuteronomium hoorden we dat de eerste vruchten van het land aan God worden aangeboden. Het volk drukt hiermee zijn dankbaarheid voor de gelukte oogst uit. De boer heeft alle zorg besteed aan zijn gewassen, maar hij kent hun kwetsbaarheid. Hij is zich ook bewust van zijn afkomst; hij was een zwervende Arameeër. Abraham trok weg uit zijn geboortestreek, Mozes leidde het volk weg uit de slavernij van Egypte. Het joodse volk beleeft zijn geschiedenis van vallen en opstaan als een tocht naar vrijheid onder leiding van God. Jezus staat in deze traditie. Hij is opgegroeid in het joodse geloof en Hij is vertrouwd met de Schriften. Bij zijn doop in de Jordaan klonk een stem “Gij zijt mijn Zoon, de welbeminde, in U heb ik mijn behagen gesteld.” In zijn openbare leven zal zijn relatie met God steeds duidelijker worden. Als vertegenwoordiger van de Vader, zal Jezus zich krachtig opstellen. Dit is het thema van het verblijf in de woestijn dat we daarnet hoorden.

Het is een hele resem die Lucas ons onder de neus duwt. Allemaal regels waaraan we niet kunnen beantwoorden. Uw vijanden beminnen. De andere wang aanbieden. Dat behoort tot de wereld der illusies.

Dit is ongetwijfeld één van de best bekende passages uit de Bijbel. Jezus die water in wijn verandert. Hij mag dat nog doen. Johannes is de enige evangelist die het verhaal vertelt. Het staat vooraan in zijn evangelie. Een soort ouverture. Er zijn  drie scharniermomenten die het verhaal voor ons ontsluiten.

Het eerste is het woord waarmee het verhaal begint. "Op de derde dag". Dat is niet de dinsdag of de woensdag (naargelang je begint te rekenen vanaf de zondag of de maandag). De derde dag is de dag van de beslissing. Dat is een manier van spreken die wel bekend is en gangbaar in de joodse wereld. Op de derde dag komt de bevrijding, de opstanding, de ommekeer.

Beste zusters en broeders,

Een beeld: Op wandel in het park geven mama en papa hun kinderen een zetje richting de speeltuin. Vol verlangen hebben ze zich al omgedraaid richting de cafetaria, waar een goeie trappist of een warme wafel op hen wacht. Dat is echter buiten de waard gerekend: achter hen horen ze al gejengel opstijgen omdat broer en zus elkaar in de haren zijn gevlogen. “Potverdekke, ’t is al van dat!” Een ander beeld: Een notoir agressieve voetbalspeler – dat kan dus geen speler van KV Mechelen zijn – betreedt het veld. Twee minuten later al wordt iemand van de andere ploeg op een brancard afgevoerd. “’t Is al van dat!” Een laatste beeld: De pater begint op een verdacht vriendelijke toon zijn preek. Aangekomen bij de tweede alinea van zijn tekst gaat het al over de verwarmingsketel van de kerk die toch eens dringend moet worden vervangen, de biechtstoelen die uit elkaar vallen; en tochten dat het hier doet, lieve mensen! Je ziet de gelovigen denken: “’t Is al van dat!”, en de ijverigsten tasten reeds naar enkele muntstukken.

Kerstmis in coronatijden. Het oogt zo zielig. Zo triest. Er was geen familieliturgie gisteravond, geen gelegenheid om de kinderen extra bij het kerstgebeuren te betrekken. Het is niet wat we gehoopt hadden. Straks schuiven we aan voor de kerstmaaltijd, zij het in beperkte kring, en met een beetje een ingehouden adem.

Een van de veel voorkomende woorden in onze huidige samenleving is: “schaalvergroting”. Vooral in de economie is het een toverwoord geworden. Bedrijven worden deel van grote multinationals, de productie -en personeelskosten worden naar omlaag gedrukt, er is een politiek van tijdsbesparing en flexibiliteit, en navenant zijn de opbrengsten hoger. Ook banken worden steeds groter, weerspiegeld in hun mastodonten van gebouwen.

Op een avond, tijdens een gezellig samenzijn, besloten drie vrienden gelijkaardige levenservaringen te delen. De eerste was een tiental dagen op Antarctica geweest, een woestijn van ijs, een zee van schots en schoonheid, zoals hij het uitdrukte. Een verblindende witheid, zo ging hij tevreden verder. De tweede was geraakt door een verblijf in een zandwoestijn de week voordien. Een kleine windstoot volstond om zijn voetstappen uit te wissen. Kilometers lang niets dan zandkorrels, duinen die leken te bewegen als golven, dat alles badend in een persoonlijk gevoel van innerlijke vrede. De derde was net terug van een wandeltocht door een woestijn van stenen en stof. Hier en daar stond een boom, die in de meeste gevallen levenloos leek. Hij had op zijn kompas gelopen. Al vertellende ontdekten de drie vrienden dat hun woestijnen een gemeenschappelijke karaktertrek hadden: geen van hen had een volledig uitgestippelde weg gevolgd. Ze haalden herinneringen op aan uitgestrekte vlaktes van zand, stenen of ijs, maar niet aan wandelpaden of wegjes. En is dat overigens geen kenmerk van vele woestijnen?

Aan de vier zaligsprekingen die we zonet in het Evangelie volgens Lucas hebben gehoord, en die we ook gedeeltelijk bij Mattheüs terugvinden, zouden we nog een aantal andere kunnen toevoegen die elders in de evangeliën staan vermeld: “Gelukkig hij die aan mij geen aanstoot neemt”; “Gelukkig uw ogen omdat ze zien”; “Gelukkig uw oren omdat ze horen”; “Gelukkig de schoot die u gedragen heeft”; “Gelukkig die het Woord van God beluisteren”; “Gelukkig wie zijn maaltijd zal houden in het Rijk Gods”, en “Zalig zij die niet gezien hebben en toch tot geloof zijn gekomen”. Aan deze lijst kunnen we nog een dozijn zaligsprekingen toevoegen die zijn opgenomen in de verschillende brieven in het Nieuwe Testament. In het totaal beschikken we zo over een kleine dertig zaligsprekingen. Wat een goed nieuws!

Die eerste lezing is van de hand van de heer Baruch. U hebt waarschijnlijk nog nooit van deze mens gehoord. Hij schrijft ergens in de tweede eeuw vC. Het is de tijd dat de Griekse cultuur overheersend geworden is in heel het Middellandse zeegebied. Met haar nieuwe ideeën en gebruiken dreigt zij de joodse traditie onder de voet te lopen. De tekst van de heer Baruch wil tegengas geven. En geef toe: het is een optimistische tekst.